Conferentie "Proust du côté juif", 15 maart om 17u in de Koninklijke Stallen, voorgesteld door Prof. Antoine Compagnon. 

"Er is niemand meer, zelfs ik niet, omdat ik niet meer kan rechtstaan, die naar de kleine joodse begraafplaats langs de Rue du Repos gaat, waar mijn grootvader, volgens het ritueel die hij nooit begrepen heeft, elk jaar een steentje ging leggen op het graf van zijn ouders.

Iedereen citeert deze zin van Proust, alsof daarmee het laatste woord is gezegd over haar verhouding tot het jodendom. Maar niemand weet waar het vandaan komt. Madame Proust, geboren als Jeanne Weil, had zich niet bekeerd: "Ik ben katholiek zoals mijn vader en mijn broer, maar mijn moeder is joods", deed Proust Robert de Montesquiou eraan herinneren tijdens de Dreyfus-affaire.
Sommigen zien deze bekentenis als afstand nemen, zelfs schaamte over zichzelf als Jood, net zoals de vermoedens van antisemitisme  in de beschrijvingen van Swann, Bloch of Rachel in la Recherche. Toch verscheen het voor het eerst in het Engels in een zionistisch weekblad, The Jewish Chronicle, in een eerbetoon van André Spire na de dood van Proust.
Dit leidde tot een onderzoek van twee kanten.

Aan de ene kant in de Joodse gemeenschap. Hoe werd Proust in de jaren twintig en dertig gelezen, door de consistoriale pers, die niets moest hebben van zijn roman, en door de jonge Zionisten, die hem tot held maakten van de "Joodse Renaissance"?
Aan de andere kant, in Père-Lachaise, in het graf van Baruch Weil, de overgrootvader van Proust, met zijn nakomelingen, waaronder Nathé Weil, de grootvader van Proust, en talrijke tantes en ooms, onbekende neven en nichten, een vrijmetselaars deurwaarder, kolonisten in Algerije, een bibliofiele ingenieur, een gekke componist...
De twee uitersten komen samen en beide kanten leren elkaar kennen. De geadresseerde van de beroemde zin was Daniel Halévy, een medestudent aan het Lycée Condorcet, en het manuscript van André Spire's overlijdensbericht is teruggevonden. Is de Joodse kant van Proust niet langer een geheim?

De auteur

Antoine Compagnon is hoogleraar, historicus en schrijver in de Franse literatuur, gespecialiseerd in het structuralisme aan de Université Paris-Sorbonne (Paris IV) en Columbia University. Compagnon, geboren te Brussel in 1950, is een van de voornaamste experts inzake Marcel Proust.